THẬP-THIỆN-NGHIỆP A. MỞ-ÐỀ: Thập-Thiện-Nghiệp là cội gốc của tất cả pháp lành thế-gian và xuất-thế-gian. Trong hai bài “Nhân-quả” và “Luân-hồi” mà chúng ta đã học, chúng ta đã nhận thấy một cách tường-tận rõ-ràng rằng: hễ chúng ta gieo nhân gì thì chúng ta gặt quả ấy hoặc ngay trong đời hiện-tại, hoặc trong những đời sau. Nhân nhỏ thì quả nhỏ, nhân lớn thì quả lớn. Nếu muốn được quả làm người thì phải gieo nhân làm người. Nhân làm người là sự chuyên giữ năm giới (không sát-sanh, không trộm cắp, không tà-dâm, không nói dối và không uống rượu). Với nhân này, ta được cái quả trong hiện-tại là mọi người từ trong gia-đình quyến thuộc cho đến ngoài xã-hội, đều yêu thương quí-trọng. Với nhân này, đời sau ta còn được luân-hồi lại làm người. Nhưng nếu chúng ta muốn tiến xa hơn một bực nữa, chúng ta gắng tu Thập-thiện-nghiệp. Với cái nhơn tu Thập-thiện-nghiệp, chúng ta sẽ được cuộc sống an-lạc trong hiện-tại và đời sau, chúng ta sẽ sanh lên sáu từng Trời cõi Dục, hưởng cảnh vui thú, an nhàn. Nếu chúng ta muốn vượt khỏi ba cõi thế-gian, để chứng quả Tam-thánh (Thanh-Văn, Duyên-Giác và Bồ-Tát), ta phải tu nhân Tứ-đế, Thập-nhị nhân-duyên và Lục-độ. Tuy thế, muốn thực hiện được các môn tu này, không thể bỏ qua được môn tu Thập-thiện-nghiệp. Thập-thiện-nghiệp như là nấc thang quan-trọng cần phải vượt qua, nếu muốn trèo lên cao nữa. Nó như là cơ-sở căn-bản, hạ tầng vững-chắc nhất, để xây-dựng lâu-đài cao lớn trên. Vì lẽ đó, người ta nói Thập-thiện-nghiệp là cội gốc của tất cả các pháp-lành thế-gian và xuất-thế-gian. B. CHÁNH-ÐỀ: I. ÐỊNH-NGHĨA “Thập-thiện-nghiệp” là 10 nghiệp lành. “Nghiệp” là gì? “Nghiệp” là tiếng người Trung-Hoa dịch từ chữ Phạn Karma mà ra. Nó có nghĩa là tạo-tác, hành-động. Nghiệp có thể chi ra ba tánh-cách: lành, dữ, hoặc không lành không dữ (vô-ký). Lành, theo đạo Phật, nghĩa là có lợi-ích cho chúng sinh trong hiện-tại cùng như trong tương-lai. Dữ, nghĩa là có hại cho chúng-sinh trong hiện-tại cũng như trong tương-lai. II. CHỖ PHÁT KHỞI MƯỜI NGHIỆP DỮ VÀ MƯỜI NGHIỆP LÀNH Nghiệp thì nhiều, không thể kể xiết được. Nhưng tựu trung, người ta có thể phân ra mười loại nghiệp lành và mười loại nghiệp dữ. Những loại nghiệp này do ba chỗ phát khởi sau đây: Thân (việc làm), Khẩu (lời nói), Ý (ý nghĩ). 1. Những nghiệp dữ: Những nghiệp dữ chia ra như sau: a) Những nghiệp dữ về Thân có ba là: Sát-sanh, trộm cắp, dâm dật. b) Những nghiệp dữ về Khẩu có bốn là: Nói dối, nói thêu dệt, nói lưỡi hai chiều, nói lời hung ác. c) Những nghiệp dữ về Ý có ba là: Tham-lam, giận-hờn, si-mê. Cộng tất cả Thân, Khẩu, Ý thì có mười nghiệp dữ. 2. Những nghiệp lành: Nếu con người làm ngược lại với 10 nghiệp dữ trên này thì sẽ có được 10 nghiệp lành. Mười nghiệp lành chia ra như sau: a) Về Thân có ba: Không sát-sanh, không trộm cắp, không dâm-dật. b) Về Khẩu có bốn: Không nói dối, không nói thêu dệt, không nói lưỡi hai chiều, không nói lời hung ác. c) Về Ý có ba: Không tham-lam, không giận-hờn, không si-mê. III. Ý-NGHĨA VÀ GIÁ-TRỊ CỦA MƯỜI NGHIỆP LÀNH 1. Không sát-sinh. Không có sự vui-mừng nào hơn sự vui-mừng khỏi bị giết. Cũng chẳng có ân-huệ nào hơn ân-huệ không hại mạng. Khi một con chim sắp bị cắt cổ nhổ lông, một con cá sắp bị chặt kỳ, đánh vây, thế mà được thả ra, thì hãy tưởng-tượng nỗi vui sướng của chúng, lớn-lao là bao nhiêu! Chim sẽ nhảy nhót, tung bay, kêu hót giữa khoảng trời rộng; cá sẽ vùng-vẫy, bơi lội, giữa khoảng nước sâu. Thế mới rõ, thoát nạn giết hại, chúng-sanh nào lại không khấp-khởi vui-mừng? Cho nên, không sát-sanh mà lại phóng-sanh là nghiệp lành đứng đầu trong Thập-thiện-nghiệp. Không sát-sanh cũng như không ăn thịt chúng-sanh thì khỏi phạm hai tội lớn sau đây: a) Giết hại các bực vị-lai Phật. Vì Phật nói: - “Tất cả chúng-sinh đều là chư Phật vị-lai”. b) Giết lộn bà con nhiều đời, ăn lầm bà con nhiều kiếp. Trong kinh Bồ-Tát giới có nói: “Tất cả lục-đạo chúng-sinh đều là họ hàng ta, cha mẹ ta đã chết đi rồi sanh lại trong nhiều đời, nhiều kiếp”. Người hằng ngày không sát-sanh thì trong đời sống hiện-tại sẽ mở rộng thêm lòng từ-bi, là một nhân chánh để tu hành thành Phật, và được mười pháp lành, như kinh Thập-thiện-nghiệp đạo đã nói, dưới đây: a) Tất cả chúng-sinh đều kính mến. b) Lòng từ-bi mở rộng đối với tất cả chúng-sinh. c) Trừ sạch thói quen giận-hờn. d) Thân-thể thường được khoẻ-mạnh. e) Tuổi thọ được lâu dài. f) Thường được Thiên-thần hộ trợ. g) Ngủ ngon giấc và không chiêm-bao dữ. h) Trừ hết các mối oán-thù. i) Khỏi bị đọa vào ba đường ác. j) Sau khi chết, được sanh lên cõi Trời. 2. Không trộm cướp. Không trộm cắp là không lấy những vậy gì không thuộc quyền sở-hữu của mình, và người ta không cho mình. Quyền tư-hữu là một quyền quan-trọng. Ðã đành, mạng sống là quý trọng, nhưng nếu có mạng sống mà không có đủ vật thực, áo quần, nhà cửa, những thứ cần-thiết để cung-cấp cho thân mạng, thì người ta không thể sống được. Vì thế, mọi người đều thấy mình cần phải nổ-lực làm việc, để có tài-sản đủ bảo-đảm cho đời sống hiện-tại và tương-lai của mình và con cháu. Người đời quý trọng tài-sản là vì thế. Nếu vì một lý-do bất chính, người ta bị tướt đoạt mất tài-sản, thì người ta cũng đau-khổ, buồn phiền như chính bị mất một phần sanh mạng. Tiền của là huyết mạch, cho nên khi bị trộm cắp hết của cải, nhiều người đã thất vọng, buồn phiền đến sinh đau ốm, có khi đến quyên sinh. Như vậy, ai nỡ lòng nào trộm cắp cho đành! Vả lại, theo lẽ công-bình, mình không muốn ai lấy của mình, thì mình cũng đừng lấy của ai. Việc gì mình không muốn người làm đau-khổ cho mình, thì mình cũng đừng làm đau-khổ cho người. Xã-hội chỉ tồn-tại được, khi mọi người đều tôn trọng lẽ công-bằng. Vả lại, của phi nghĩa, thường vào cửa trước ra ngõ sau, tiêu hao mau lẹ như nước xoi, cát chảy, rốt cuộc, tay trắng cũng lại hoàn tay trắng, mà lại còn bị người đời khinh-khi, phỉ-nhổ, xấu-hổ cho mình và con cháu về sau. Trái lại, người không trộm cắp, bao giờ lòng dạ cũng được thảnh-thơi, không sợ luật pháp truy tầm, chẳng lo ai thù-oán. Một xã-hội không có trộm cắp, thì nhà nhà khỏi đóng cửa, của đánh rơi không mất, cảnh-tượng giành-giựt không diễn ra, xã-hội được thái-bình an-lạc. Nếu không gian tham trộm cắp, mà lại làm hạnh bố-thí thì theo kinh Thập-thiện-nghiệp, được những pháp lành như sau: a) Tiền của có dư không bị nạn giặc-giả cướp mất, chánh quyền tịch thâu, không bị nạn lụt trôi, lửa cháy và con cái phá tán. b) Ðược nhiều người tin cậy. c) Không bị lừa dối, gạt-gẫm. d) Xa gần đều khen ngợi lòng ngay thẳng của mình. e) Lòng được an-ổn, không lo-sợ về sự tổn-hại gì cả. f) Khi chết rồi được sanh lên cõi Trời. 3. Không dâm-dật. Dâm-dật là cái nhân sanh-tử luân-hồi. Nó là ma chướng làm ngăn trở bước đường tu giải-thoát. Bởi vậy, người xuất-gia muốn chứng quả, thành đạo, phải đoạn trừ dâm-dật ở thân cũng như ở tâm. Kinh Lăng-Nghiêm nói: “Lòng dâm không trừ, thì không thể ra khỏi trần-lao”. Còn người tại-gia, Phật chỉ ngăn tà-dâm, nghĩa là vợ chồng có cưới hỏi chánh thức mới được ăn ở, nhưng phải có tiết độ, không lang-chạ, ngoại-tình. Trong gia-đình, chồng không tà-dâm, vợ không lang-chạ, thì cuộc sống chung được đầm-ấm, an-vui. Do đó, gia-đình được hạnh-phúc, sự làm ăn tấn phát, sự nghiệp vững-bền, bà con đôi bên vui-vẻ, dòng họ hai phía thơm lây, xóm giềng vừa lòng, làng nước quí chuộng. Kinh Thập-thiện-nghiệp đạo nói: Không tà-dục và giữ tịnh hạnh sẽ được bốn điều lợi: a) Sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) đều được vẹn toàn. b) Ðoạn trừ hết những sự phiền-não, quấy nhiễu. c) Không ai dám xâm-phạm vợ chồng con cái. d) Ðược tiếng tốt, người đời khen ngợi. 4. Không nói dối. Không nói dối là nghĩ thế nào nói thế ấy, trong lòng và lời nói không trái nhau, việc phải thì nói phải, việc quấy thì nói quấy, việc có thì nói có, chuyện không thì nói không. Có người cho rằng nói dối để lừa-phỉnh chơi, thì không hại gì. Thật ra, sự nói dối ấy vẫn có hại, vì nó làm cho ta quen với thói xấu ây, và làm cho người chung quanh không tin ở lời nói của ta nữa, dù đôi khi ta nói thật. Nói dối vì sợ-hãi, khiếp-nhược, lại càng nên tránh, vì nó làm cho ta quen tánh che giấu tội-lỗi, và không chịu sửa chữa. Nói dối để thu lợi hay khoe-khoang, lại càng nặng tội. Nhà buôn nói dối rất dễ ế hàng; và nhất là kẻ học Ðạo, nếu nói dối rằng mình đã chứng quả Thánh, hay đắc đạo để cho người kính phục, sùng-bái mình, thì sẽ mắc tội đại vọng-ngữ, bị đọa vào ba đường ác. Nói dối, chỉ trong trường-hợp để cứu khổ độ nguy cho người và vật mới không phạm tội. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không nói dối mà lại nói lời ngay thật, thì được những điều lợi-ích như sau: a) Miệng thường thơm sạch. b) Thế-gian và nhân, thiên đều kính yêu. c) Lời nói không lầm lộn và vui-vẻ. d) Trí-tuệ thù-thắng, không ai hơn. e) Ðược hưởng lạc thú như ý nguyện và ba nghiệp điều trong sạch. 5. Không nói thêu dệt. Không nói thêu dệt, nghĩa là không trau chuốt lời nói, không thêu hoa, dệt gấm, không ngọt-ngào đường mật, để lung-lạc lòng dạ của người, để quyến-rũ làm những điều sái quấy. Những kẻ nói lời thêu dệt là những kẻ có lòng dạ bất chính, lợi dụng lòng dễ tin của người để trục lợi. Những người này thường bị ngưòi đời chê cười, khinh-rẽ và tránh xa, để khỏi bị tổn-hại tài-sản, danh giá và tánh mạng nữa. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không nói thêu dệt sẽ được ba điều lợi-ích: a) Ðược người trí-thức yêu mến. b) Hay đáp được những câu hỏi khó-khăn. c) Ðược làm người có uy-đức, cao quý trong cõi nhân thiên. 6. Không nói lưỡi hai chiều. Không nói lưỡi hai chiều, hay nói hai lưỡi, nghĩa là không đến bên này nói xấu bên kia, không đến bên kia nói xấu bên này; không đem chuyện người này ra dèm pha, mà cũng không khêu chuyện người nọ ra nhạo báng; không làm cho đôi bên sân hận đấu tranh, cũng không đứng trung gian gây ác-cảm cho hai đàng thù oán. Tóm lại, người không nói hai lưỡi là người không có ác tâm, không dùng lời trái ngược để làm cho những kẻ thân thành thù, gần thành xa. Người không nói hai lưỡi, không khi nào có chuyện lôi thôi với bà con, và cũng không có việc phiền muộn với hàng xóm, nên được thân bằng quyến thuộc, kẻ xa người gần kính mến. Người không nói hai lưỡi, mà còn nói những lời êm-ái hòa-thuận, làm cho bạn bè thêm kính trọng nhau, bà con thêm tin yêu nhau, khiến cho ai ai cũng vui vẻ bằng lòng nhau. Những người ấy đi đến đâu cũng được tiếp đãi tử-tế, gặp việc gì khó cũng dàn xếp được dễ-dàng. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không nói hai lưỡi, sẽ được những điều lợi sau đây: a) Bà con, dòng họ được luôn luôn sum họp b) Tình bằng hữu của thiện-tri-thức được vững bền bất hoại. c) Ðức tin bất hoại. d) Pháp hạnh bất hoại. 7. Không nói hung ác. Không nói hung ác là không nói những lời hung dữ độc-ác, cộc-cằn, thô tục làm cho người nghe khó chịu; không mắng nhiếc làm cho người nghe hổ thẹn, tủi đau v.v… Người không nói lời hung ác, chẳng hề bươi móc việc không hay của ai, mà trái lại, ưa bày những điều tốt đẹp của kẻ khác. Lời lẽ của họ thốt ra dịu-dàng, thanh nhã, hiều hậu, toàn là lời đạo-đức, từ-bi, lợi lạc cho tất cả chúng-sinh, ai nghe cũng hân hoan kính trọng. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không nói lời hung ác mà lại nói lời ôn-hòa, được những công-đức như sau: a) Nói lời nào cũng khôn khéo đúng lý và lợi ích. b) Nói điều gì, ai cũng nghe theo và tin cậy. c) Nói ra lời nào cũng không ai chỉ-trích mà còn được mến yêu. 8. Không tham muốn. Ở đời, có 5 món dục-lạc, mà người ta thường tham muốn nhất là: tiền của, sắc đẹp, danh vọng, ăn uống, ngủ nghỉ. Ngũ trần dục lạc ấy, thật ra, vui ít mà khổ nhiều. Như tham tiền của phải đày đọa thân sống, đôi khi còn dùng những phương-tiện bất chính, để thâu tóm về mình, và khi mất thì lại vô cùng đau khổ. Tham sắc thì tốn tiền nhiều, lại mất sức khỏe và hao tổn tinh thần; nhiều khi lại tìm những mưu chước tồi-tệ để thỏa lòng ước muốn; nếu không được, lại đâm ra ghen tương, thù hận, giết chóc. Tham danh vọng, quyền tước thì phải vào lòn ra cúi, lao tâm khổ trí, mất ăn bỏ ngủ, đôi khi lại còn làm trò cười cho người chung quanh. Tham ăn uống cao lương mỹ vị, thì bị nhiều bịnh khó trị, thân thể mệt nhọc, mạng sống không thọ. Tham ngủ nghỉ, ngủ sớm dậy trưa, thì trí não hóa đần-độn, tối tăm. Ngũ dục lạc chính là những nguyên nhân chính ràng buộc kiếp người vào vòng sanh-tử luân-hồi, sa-đọa. Người không tham muốn những thứ ấy, là người biết tu hành thiểu-dục và tri-túc. Thiểu-dục là muốn ít; Tri-túc là biết đủ. Người thiểu-dục, tri-túc thì có một đời sống giản-dị, thanh-cao và an-nhàn. Xã hội nếu chỉ gồm những hạng người ấy, thì những thảm trạng: kẻ mạnh hiếp người yếu, kẻ giàu đàn áp người nghèo, người nghèo oán hận kẻ giàu, không còn tiếp diễn, và cõi đời cũng được sống trong cảnh thanh-bình an-lạc. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không tham-muốn thì được thành-tựu những điều tốt đẹp sau đây: a) Ba nghiệp (thân, khẩu, ý) được tự-tại, vì nhân các căn đều đầy đủ. b) Của cải không mất-mát, hay bị cướp giựt. c) Phúc đức tự-tại. d) Những sự tốt đẹp sẽ đến với mình, mặc dù mình không mong ước. 9. Không tức giận. Không giận hờn là vẫn giữ sự bình-tĩnh, điềm-đạm, nhu hòa trước những cảnh trái ý, nghịch lòng. Giận hờn là một tánh xấu rất tai hại, nó như một ngọn lửa dữ, đốt cháy cả mình lẫn người chung quanh. Kinh Phật có câu: “Một niệm giận hờn nổi lên, thì trăm nghìn cửa nghiệp chướng đều mở. Lửa tức giận một phen phát ra, liền đốt tất cả từng công đức”. Khổng-Giáo cũng có nói: “Dằn tâm giận xuống một lúc thì khỏi lo sợ cả trăm ngày. Nên chi việc đáng nhịn thì nhịn, chuyện đáng răn thì răn. Nếu chẳng nhịn chẳng rán, thì việc nhỏ hóa ra to. Bao nhiêu điều phiền-não, đều do chẳng nhịn mà ra”. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người nào không giận tức, thì được tám món tâm pháp, vui mừng như sau: a) Không tâm khổ não. b) Không tâm giận hờn. c) Không tâm tranh giành. d) Tâm nhu hòa ngay thẳng. e) Tâm từ-bi như Phật. f) Thường làm lợi-ích yên-ổn cho các chúng-sanh. g) Thân tướng trang nghiêm, chúng-sinh đều tôn kính. h) Có đức nhẫn-nhục, được mau sanh lên cõi trời Phạm-Thiên. 10. Không si mê. Không si-mê là biết phán-đoán rành rẽ, nhận định rõ ràng, đúng đắn, không cố chấp theo sự hiểu biết riêng của mình, không tin những thuyết không hợp chơn-lý, nhất là không mê-tín dị-đoan. Người không si-mê, tức là người có trí-huệ, giản-trạch, tin có nhân-quả luân-hồi, nên không tạo tội mà cứ làm phước, thường tu hạnh Bát-nhã, dứt trừ vô-minh, để tiến mãi trên con đườn giải-thoát. Theo kinh Thập-thiện-nghiệp đạo, người không si-mê, thì thành-tựu được 10 pháp công-đức sau đây: a) Ðược ý vui chơn thiện và bạn chơn thiện. b) Tin sâu nhơn quả, thà bỏ thân mạng chớ không làm ác. c) Chỉ quy-y Phật, chứ không quy-y thiên thần và ngoại đạo. d) Tâm được ngay thẳng, chánh-kiến. e) Sanh lên cõi trời, khỏi bị đọa vào ba đường ác. f) Phúc huệ không lường, thường tăng lên mãi. g) Dứt hẳn đường tà, chăm tu đạo chánh. h) Không lòng chấp ngã, bỏ hết ác nghiệp. i) Yên ở vào nơi chánh kiến. j) Khỏi bị nạn dữ. C. KẾT-LUẬN: Mười nghiệp lành, cũng như mười nghiệp dữ, đều do thân, khẩu, ý phát khởi ra. Nghiệp dữ ví như cỏ, nghiệp lành ví như lúa, đều mọc chung trên một đám ruộng. Cỏ thường làm chướng ngại lúa, không cho sanh trưởng tốt tươi. Nếu muốn lúa tốt để mãn mùa thu thập được nhiều, thì phải nhổ sạch cỏ. Cùng thế, muốn được nghiệp lành, thì cần phải dứt hẳn mười nghiệp dữ. Hàng-phục mười nghiệp dữ rồi, mỗi ngày cứ phát-triển nghiệp lành mãi, thì sẽ được bốn điều lợi-ích sau này: 10. Cải tạo thân tâm Thân tâm con người thường bị nghiệp-lực chi phối. Sự thực-hành mười nghiệp lành, sẽ hoán cải thân tâm con người trở thành tốt đẹp. Dụ như không sát sanh mà lại phóng sanh, thì lòng hung ác sẽ đổi ra lòng từ-bi, sự thù-oán sẽ đổi ra thành ân nghĩa. 11. Cải tạo hoàn cảnh Hoàn cảnh cũng như tấm gương lớn phản-ảnh tất cả những cử-chỉ hành-động, đời sống của mỗi người. Nếu ta cười thì tấm gương cười lại; nếu ta khóc, tấm gương cũng khóc lại. Cũng thế, nếu ta làm các việc lành, giúp ích đồng loại, cứu vớt chúng-sanh, thì hoàn-cảnh đối với ta, sẽ trở thành cảnh-giới-tốt đẹp. Chẳng hạn, khi ta không giận hờn, lại tu hạnh nhẫn-nhục, thì hoàn-cảnh không có sự đấu-tranh giết hại, mà chỉ là sự tưong thân tương ái. 12. Chánh nhân thiên giới Tu Thập-thiện-nghiệp là gieo nhân tốt để đời sau gặt kết quả đẹp-đẽ là sanh lên cõi Trời, hưởng phước lạc đầy-đủ. 13. Căn bản Phật quả Mười phương ba đời, các vị hiền thánh thoát khỏi sanh tử, chứng quả vô-thượng, đều lấy mười nghiệp thiện làm căn bản; vì mười nghiệp lành này, có công-năng ngăn-ngừa các hành vi độc ác, làm cho ba nghiệp (Thân, Khẩu, Ý) được thanh-tịnh, nhờ đó, con người mới thoát ly sanh-tử, chứng-quả Niết-bàn. Nếu đem mười nghiệp lành này, hồi-hướng cho toàn thể chúng-sanh, thì sẽ được Phật quả. Tóm lại, tu Thập-thiện-nghiệp thì trong đời hiện-tại, thân tâm ta được cải thiện đẹp-đẽ, hoàn-cảnh ta sống được sáng-sủa tươi vui; và trong tương-lai ta tránh khỏi đọa-lạc chốn tam-đồ, lại được hưởng phước báo cõi Nhân, Thiên và Niết-bàn. Vậy ước mong tất cả mọi người, nên tu Thập-thiện-nghiệp để tạo hạnh-phúc cho mình và cho tất cả chúng-sanh. Có như thế mới là bực trí-huệ, biết làm theo lẽ phải. Vì một phen được thân người mà không tu để tiến-hóa lên, thì khi mất nhân thân rồi, muôn kiếp khó trở lại được. NAM-MÔ BỔN-SƯ THÍCH-CA MÂU-NI PHẬT | 
