ĂN CHAYA. Mở Ðề ĂN CHAY LÀ MỘT PHƯƠNG-PHÁP TU HÀNH CỦA NGƯỜI PHẬT-TỬ. Vấn-đề đề ăn uống là một vấn-đề quan-trọng đối với tất cả mọi người, mọi chúng sinh. Nếu sống mà không cần ăn, thì có lẽ tất cả chúng-sanh đã thành Thánh cả rồi. Ðức Phật Thích-Ca, khi còn là một vị thái-tử, đã nói một câu đầy ý-nghĩa : “Sự sống sống bằng sự chết”. Hãy nghĩ lại mà xem: từ khi lọt lòng mẹ đến bây giờ, để được sống, mỗi chúng ta đã làm chết biết bao sinh vật rồi ? Chúng ta ăn, chúng ta uống, chúng ta thở, chúng ta nằm, chúng ta đứng, chúng ta đi, mỗi mỗi động-tác như thế, đều đã gây bao tang-tóc cho những sinh vật ở chung quanh chúng ta ! Ðó là chưa kể những kẻ hung ác, giết để được thích thú, được tiền tài, danh vọng… Nếu sự sống mà không làm chết ai cả, thì cuộc đời sẽ đẹp biết bao nhiêu. Sự ước ao này có thể thực-hiện được một phần lớn, nếu chúng áp dụng phương-pháp ăn chay mà Phật đã chế ra. Như thế, ăn chay đối với người Phật-tử không phải là một sự hiếu-kỳ, một sự hiếu danh, một cách đổi món cho ngon miệng, một cách kiên cử theo lời dặn của bác-sĩ. Ăn chay chính là một phương-pháp tu-hành rất quan-trọng, mà người Phật-tử thực-hành được nhiều chừng nào thì được nhiều kết-quả tốt đẹp chừng ấy. B. Chánh Ðề I. ÐỊNH-NGHĨA Ăn chay, hay ăn lạt, nghĩa là ăn những loài thảo mộc hoa quả, rau cải ; là không ăn những món ăn thuộc loài động-vật như thịt, cá, tôm, cua, sò ốc là những vật hữu-tình, biết tham sống sợ chết như người. II. LÝ-DO PHẢI ĂN CHAY 1. VÌ LÒNG TỪ-BI VÀ BÌNH-ÐẲNG Khi đức Phật còn tại thế, một hôm ngài A-Nan hỏi Phật rằng : - Bạch Phật, tại sao trước kia, Phật cho các đệ-tử ăn ngũ-tịnh-nhục (1), mà nay ngài lại cấm tuyệt ăn thịt cá ? Phật trả lời ngài A-Nan : - Vì trình-độ các ông trong buổi sơ-cơ còn thấp kém, chưa có thể lãnh thọ giáo-pháp đại-thừa thực-hành đúng lý đặng, nên khi ta nói pháp tiểu-thừa, phương-tiện cho các ông tạm dùng ngũ-tịnh-nhục. Ðến nay trình-độ các ông đã lên cao, lãnh thọ được giáo-pháp đại-thừa, nên ta cấm tuyệt ăn thịt cá. Còn ăn các thứ ấy, thì còn phạm giới sát-sanh, nếu không trực-tiếp sát thì cũng gián tiếp sát, làm mất hạt giống từ bi bình-đẳng, không thể nào tu-hành thành Phật được. Lời Phật dạy đã rõ ràng : Ăn chay là cốt yếu để nuôi-dưỡng lòng từ-bi và tinh-thần bình-đẳng. Thật thế, Phật-tử là người đã theo đạo từ-bi, thì không lý nào lại không thực hành đức Từ-bi trong đời sống của mình từ ý nghĩ, lời nói cho đến cách ăn uống. Nếu chúng ta vì muốn cho khoái khẩu, sướng bụng, mà nhẫn tâm nhìn cảnh chặt đầu, lột da những con vật hiền lành vô tội, nhẫn tâm bịt tai giả điếc trước những tiếng kêu la thảm thiết của những con vật đang giẩy giụa trên tấm thớt, trên bàn thịt, thì sao gọi được là Phật-tử ? Nếu không có một chút lòng thương-xót trước những cảnh giết-chóc như thế, thì hạt giống Từ-bi mỗi ngày mỗi héo khô, cằn-cỗi, và công-phu tu-hành, tụng kinh niệm Phật của chúng ta trở thành vô ích. Ðạo Phật là đạo Từ-bi, mà cũng là đạo Bình-đẳng. Phật dạy : “Tất cả chúng-sanh đều có Phật-tánh như nhau”. Vậy thì người Phật-tử dưới tầm con mắt của mình, không nên thấy người và vật khác nhau, mà chỉ thấy đồng một tri-giác bình-đẳng, ẩn trong thân mình sai biệt. Nói rằng : “Vật dưỡng nhơn” là một quan niệm rất sai lầm, do sự ích-kỷ và ngạo-mạn của người sinh ra. Quan-niệm ấy dung-túng cho người ta thẳng tay giết hại sanh-vật, và tạo ra một tình-trạng bất bình-đẳng trong sự sống. Mà sự sống đã bất bình-đẳng, thì không bao giờ cõi đời có thể yên-ổn, hoà bình được. 2. VÌ MUỐN TRÁNH QUẢ-BÁO LUÂN-HỒI Phật dạy : “Tất cả chúng-sanh từ vô thỉ đến nay, cứ tạo nhân tội ác, sát hại ăn thịt lẫn nhau, nên bị ác quả, là sanh-tử luân-hồi mãi trong sáu đường”. Kinh Lăng-nghiêm nói : “Hể giết một mạng phải trả lại một mạng ; tâm giết hại chẳng dứt trừ, không thể nào ra khỏi trần-lao được…”. Vậy muốn tránh oan-báo luân-hồi, tránh các điều tội-lỗi thuộc về giới sát, Phật-tử phải ăn chay. Nếu ăn mặn hoài thì không thể nào dứt hết nợ thân mạng và nợ xương thịt máu huyết được. 3. VÌ HỢP VỆ-SINH Không phải mới từ nay mà từ ngàn xưa, một triết-gia, ông Snéèque, đã nói rằng : “Mỗi bữa ăn, người ta dùng thịt là tự đầu độc, thành thử con người tự sát ngấm ngầm mà không hay biết, do đó con người bị mạng yểu chết sớm”. Thật thế, ngày nay những nhà y khoa bác sĩ trứ danh như ông Soteyko, Varia Kiplami có nói : “Trong các thứ thịt, có nhiều chất độc rất nguy hiểm cho sức khỏe con người”. Bằng chứng cụ thể là rau cải để xuống nước thì nổi, thịt cá lại chìm ; rau cải để lâu ngày thì héo khô, hoặc ung bấy mà ít hôi ; còn thịt cá để lâu ngày thì sình, ương, hôi tanh không ai chịu nổi, và khi ăn vào, ta thấy trong người rất nặng nề, mệt nhọc, khó tiêu. Hơn nữa, các loài thú vật, thường mắc bệnh này hay bệnh khác như : bệnh lao, bệnh thương-hàn, bệnh sán, sên v.v… nếu chúng ta ăn vào, sẽ vướng bệnh, rất nguy-hiểm. Ðể tránh những bệnh tật, và tăng sức khỏe, chúng ta nên ăn nhiều rau cải. Các nhà khoa-học, cũng như các Y-học Ðông, Tây đều công-nhận đồ ăn chay là nhẹ-nhành thanh-khiết dễ tiêu-hóa và có nhiều sinh-tố rất bổ. Bởi thế ở nước Nhật có hội “Tố thực chủ nghĩa”, ở Trung-hoa có hội “Sớ tự chủ nghĩa”, ở Pháp, Ðức, Anh, Mỹ đều có “Thảo-mộc thực-hội”. Có nhiều người có thành-kiến sai-lầm rằng : ăn thịt cá, mới có đủ sức-mạnh. Thật ra người ăn thịt không có sức mạnh và có sức chịu nhọc dẻo-dai bằng người ăn chay trường. Chính giáo-sư Irwin Fischer ở Ðại-học-đường Yale, sau nhiều cuộc thí-nghiệm, đã long-trọng tuyên-bố rằng : “Ăn thịt hay ăn những vật có nhiều chất đạm, sẽ làm cho con người không có đủ sức chịu nhọc, không khác nào như người uống rượu”. Bà White, một bác-học-gia cũng đã tuyên bố rằng : “Các thứ hột, các thứ trái cây, đậu và rau cải là những thức ăn mà thiên-nhiên đã dành để nuôi chúng ta. Các thức ăn ấy nấu nướng một cách giản-dị, thì rất hợp vệ-sinh và rất bổ. Nó làm cho thân-thể tráng-kiện, tinh thần sáng-suốt và tránh biết bao nhiêu bệnh-tật”. III. CÁCH THỨC ĂN CHAY 1. CHƯƠNG-TRÌNH ĂN CHAY Mặc dù sự ăn chay đối với người Phật-tử là một điều cần-thiết, một phương-phá, tu hành nhưng muốn được thiết-thực lợi-ích, cần phải có phương-pháp, và áp-dụng một cách tuần tự theo với căn-cơ và sở nguyện của mình. Trước tiên, không phải người Phật-tử nào cũng có thể bỏ hẳn ngay tập-quán ăn mặn của mình để ăn chay. Vì thế, trong đạo có chia ra làm hai loại. Loại ăn chay kỳ và loại ăn chay trường. a) Ăn chay kỳ. – Ăn chay kỳ là ăn có kỳ-hạn nhất-định trong mỗi tháng hay mỗi năm. - Nhị trai : Ăn hai ngày chay trong mỗi tháng vào ngày mồng một và rằm âm-lịch. - Tứ trai : Ăn 4 ngày chay trong tháng mồng một, mồng tám, rằm và hăm ba. - Lục trai : Ăn 6 ngày chay trong tháng là mồng một, mồng tám, mười bốn, rằm, hăm ba, hăm chín hay ba mươi (tùy tháng thiếu hay đủ). - Thập trai : Ăn 10 ngày chay trong tháng là : mồng một, mồng tám, mười bốn, rằm, mười tám, hăm ba, hăm bốn, hăm tám, hăm chín và ba mươi (nếu tháng thiếu thì 27, 28 và 29). Nhất nguyệt trai : Là ăn một tháng chay vào tháng giêng hay tháng bảy. - Tam nguyệt trai : Là ăn ba tháng chay, tháng giêng, tháng bảy và tháng chín (hay tháng mười); hoặc ăn liên-tiếp trong ba tháng. Nếu tập ăn chay kỳ trong một thời-gian, mà không gặp một phản-ứng nào về thân, tâm, và nhận thấy có lợi-ích, thì nên lần đến ăn chay trường. b) Ăn chay trường. – Ăn chay trường hay trường trai là ăn toàn chay luôn trong mỗi ngày không gián-đoạn cho đến hết đời. Nếu mỗi ngày, phát tâm không ăn sau 12 giờ trưa, thì gọi là ngọ-trai. 2. PHƯƠNG-PHÁP THỰC-HÀNH a) Chọn-lựa thay-đổi thức ăn. - Ðể ăn cho được lâu-dài và không ngán, chúng ta nên chọn những món ăn có nhiều sinh-tố bổ-dưỡng như : cà chua, rau muống, đậu nành, nấm rơm, cải bắp, khoai tây, nếp lứt v.v… và những món ăn cũng phải thay đổi luôn. Vậy trong một bữa ăn, cần phải ăn những món gì để bữa ăn có đầy-đủ chất bổ và ngon miệng ? Dưới đây là vài bữa ăn kiểu-mẫu : - Trái cây cùng ăn với cơm hay bắp, bột mì và rau, cải, đậu phụng rang. - Sữa tươi cùng ăn với trái cây ngọt và cơm, bắp hay bột mì. Các món ăn chính nói trên là cần-thiết, nhưng cũng cần thêm gia-vị như hột cải cay, tiêu ớt, giấm v.v… để giúp bộ máy tiêu-hóa làm việc dễ-dàng. Nhưng nếu dùng gia-vị quá nhiều thành ra có hại, như làm cho bộ máy tiêu-hóa nóng, sinh bệnh hay làm kích-thích cơ-thể. b) Cách nấu. - Thức ăn là cần-thiết, nhưng cách nấu cũng quan-trọng; chúng ta đừng có quan-niệm sai-lầm là đã ăn chay, thì nấu thế nào cũng được cả, không cần phải quan tâm đến. Nếu thức ăn bổ mà không biết cách nấu, thì cũng làm cho nó hết bổ, và có khi còn làm hại bộ máy tiêu-hóa nữa. Dưới đây là vài điều nên nhớ trong khi nấu ăn : Không nên chiên xào nhiều quá, vì sinh tố B và C sẽ bị dầu sôi tiêu-diệt và các món ăn có nhiều dầu làm cho bao-tử mệt. - Nên ăn đồ nướng, nhất là nưóng mà không có thoa dầu. - Khi nấu hay luộc phải nên đậy nắp để sinh-tố khỏi bị mất và nên đổ ít nước để chất bổ khỏi loãng. Và nước luộc ấy rất tốt, không nên đổ đi, vì nó chứa rất nhiều chất bổ và sinh-tố. c) Giảm thịt cá dần dần trong những ngày ăn mặn. - Ðối với những người ăn chay kỳ thì khi ăn mặn, nên mua những vật người ta làm sẵn, hoặc giảm bớt số lượng thịt cá, ăn nhiều rau cải, sữa tạm dùng trứng gà, trứng vịt không tượng con. Khi đã tinh-tấn về mặt tinh-thần, không nên ăn trứng gà, trứng vịt, vì trứng cũng là một sanh-vật sắp nảy-nở. 3. NHỮNG ÐIỀU CẦN TRÁNH a) Không nên kiêu-mạn. - Người có phúc-duyên ăn chay được dễ-dàng, không nên sanh lòng kiêu-mạn, tự cho mình là hơn người, và khinh người ăn mặn. Làm như thế đã sanh ác-cảm với người mà lại còn làm tổn âm-đức của mình nữa. b) Không nên háo-danh. - Có người mới bước vô đường đạo, đã ăn trường trai ngay, cốt để được người khác khen-ngợi. Ăn chay như thế là do lòng háo danh mà ra; hành-động nầy không có lợi cho sự tu-hành mà lại còn có hại : khi không còn ai khen-ngợi nữa, thì không thấy hứng-thú để tiếp-tục ăn chay nữa. c) Không nên ép xác. - Có người tưởng lầm rằng : ăn chay là để hành hạ thân xác, nên cố ăn một cách cực-khổ, như chỉ ăn ròng-rã tương rau, muối sả… từ năm này sang năm khác. Ăn như thế thì sẽ hao-mòn thân xác và chết yểu trước khi thành đạo. d) Không nên giả mặn. - Có nhiều bà nội-trợ muốn trổ tài khéo-léo của mình bằng cách nấu chay mà giả mặn, rồi đặt tên món ăn mặn hay làm ra những hình-thức giống như đồ mặn. Thí-dụ như : củ hủ cau, củ hủ dừa kho mà gọi là cá trá kho; bắp chuối luộc, trộn giấm và rau răm lại đặt tên là thịt gà xé-phay; bí-đao xắt mỏng cặp gắp nướng ăn với bánh hỏi mà lại đặt tên là thịt bò lụi v.v… Như thế, là đã vô tình xúi-dục người ăn chay nghĩ đến món mặn, miệng ăn rau dưa, mà lòng nhớ đến thịt cá, là trò cười cho thế-gian. e) Không được quên ngày chay. - Không nên khinh-thường, quên những ngày chay mà mình đã phát-nguyện, dù gặp trường-hợp bất thường như đi lỡ đường, làm việc quá buổi, lúc đói quá mà không có sẵn thức ăn chay. f) Không nên dùng ngũ-vị-tân. - Ngũ-vị-tân là : hành, hẹ, tỏi, nén, hưng-cừ không nên dùng, vì các thứ này đã hôi, lại có nhiều chất kích thích lòng dục-vọng. IV. LỢI ÍCH CỦA SỰ ĂN CHAY 1. PHƯƠNG-DIỆN CÁ-NHÂN Những lợi-ích của sự ăn chay đối với cá-nhân rất lớn-lao. Người ăn chay không những thâu-hoạch được những lợi ích trong hiện-tiền mà cả trong đời sống tương-lai nữa. a) Trong hiện tại, ngưòi ăn chay được những lợi-ích sau đây : - Tiết-kiệm được tài-chánh, vì đồ ăn chay rẻ hơn đồ mặn nhiều. - Tiết-kiệm được ngày giờ và công lao nấu-nướng, vì mướp, dưa, bầu, bí, khoai… cắt rửa mau và ít tốn nước, và khi kho, luộc, nấu nướng lại mau chín, ít hao củi. - Thân-thể được mạnh-khỏe; tinh thần được nhẹ-nhàng; trong-sạch : trí-tuệ được minh-mẫn để tu thiền-quán. b) Trong đời sau, không chịu quả-báo giết-hại, nên không phải trả nợ máu thịt, khỏi phải thường mạng. Nếu trở lại làm người, thì được trường thọ. 2. PHƯƠNG-DIỆN XÃ-HỘI, NHÂN-LOẠI, CHÚNG-SANH Ăn chay không những có lợi-ích cho cá-nhân, mà còn cho xã-hội, nhân-loại, chúng-sanh nữa. Nếu ai ai cũng ăn chay thì thế-giới Ta-bà này làm gì có tiếng rên-siếc vì chết oan của loài vật và tiếng than-thở, đau-đớn của người vì nạn tương-tàn, tương-sát. Một nhà bác-học có nói : “Muốn thế-giới hòa-bình, bắt đầu trong bữa ăn của con người phải không có một chút máu hay một miếng thịt cá nào cả”. Câu nói đầy đạo-đức này cũng đồng một ý-nghĩa với câu nói của cổ-nhân : “Nhất thế chúng-sanh vô sát nghiệp, Hà sầu thế-giới động đao binh”. (Nếu tất cả chúng-sanh không sát-hại lẫn nhau, thì lo gì thế-giới có giặc-giã). Người ăn chay là một chiến-sĩ của Hòa-bình. Thật vậy, người ăn chay, với một tâm từ-bi vô-lượng, coi muôn loài là mình, mình là muôn loài, không giết-hại sanh-vật để thỏa-mãn dục-vọng, không bao giờ nỡ tâm tàn-sát đồng loại để đạt mục-đích lợi danh. Nếu trong xã-hội, ai ai cũng ăn chay, thì đâu có những chuyện gây-gổ, đánh-đập nhau, chúng ta thường thấy hằng ngày. Nếu trong một nước, ai ai cũng ăn chay thì không có chuyện mạnh hiếp yếu, khôn lấn dại, chém giết lẫn nhau để thỏa lòng dục-vọng. Nếu trong thế-giới, ai ai cũng ăn chay, thì thế-giới này là Cực-lạc thế-giới. C. Kết Luận MỌI NGƯỜI DÙ PHẬT-TỬ HAY KHÔNG ÐỀU NÊN ĂN CHAY Như chúng ta đã thấy ở các đoạn trên, xét về phương-diện khoa-học hay Phật-học, về phương-diện cá-nhân hay đoàn-thể, về hiện-tai hay tương-lai, sự ăn chay đều có rất nhiều lợi-ích. Vì vậy, những người không phải là Phật-tử, nếu muốn thân-thể được khỏe-mạnh, tinh-thần được khinh-an, trí-tuệ được minh-mẫn để học-tập ; nếu muốn tiết-kiệm được tài-chánh, công lao, thời giờ, nếu muốn gia-đình được hòa-thuận yên-vui, thì hãy mau mau làm quen với những thức ăn chay. Còn những ai đã là Phật-tử, đã nguyện theo bước chân đức Từ-phụ, thì phải thực-hành phép ăn chay, để lòng Từ-bi được mở rộng, tinh-thần Bình-đẳng được lan xa, trí-tuệ được tỏ ngộ, đạo quả được chóng viên-thành. Vẫn biết, nói dễ mà làm khó ; nhưng một người muốn tiến-bộ và có thiện-chí, khi đã thấy rõ những điều lợi-ích, thì dù khó bao nhiêu cũng quyết thực-hành cho được. Sự thực-hành ấy không phải làm ngay trong một lần, mà phải tuần-tự tiến bước. Nếu chúng ta biết áp-dụng phép ăn chay đúng như những cách-thức đã nói ở trên, thì thiết-tưởng không có gì là khó lắm. Ðiều quan-trọng nhất là chúng ta thật có thiện-chí hay không mà thôi. _____ (1) Ngũ-tịnh-nhục là năm thứ thịt thanh-tịnh : a) Thịt ăn mà không thấy người giết. b) Thịt ăn mà mình không nghe tiếng của con vật bị giết kêu. c) Thịt ăn mà mình không nghi người ta giết cho mình ăn. d) Thịt con thú tự chết. đ) Thịt con thú khác ăn còn dư. |
